Annie Proulx

Fine Just The Way It Is

(Để Nguyên Như Vậy Cũng Tốt)

Trong một bài Đọc Sách trước đây chúng tôi đã có dịp nói về nhà văn nữ Annie Proulx với truyện ngắn Brokeback Mountain/Núi Chiết Yêu khi truyện này được thực hiện thành phim do đạo diễn gốc Trung quốc Lý An thực hiện và được trao giải Critic’s Choice Award năm 2006. Phim này cũng được đề nghị vào tranh giải Quả Cầu Vàng. Trong văn giới Mỹ hiện nay nhà văn nữ Annie Proulx tuy gốc gác khong phải dân Miền Viễn Tây nhưng lại có thương hiệu “nhà văn viết về miền Viễn Tây” xuất sắc không kém nhà văn Cormac McCarthy tác giả của bộ trường thiên tiểu thuyết 3 tập viết về biên giới vùng sa mạc Miền Tây. Annie Proulx sinh ngày 22/8/1935 ở Norwich, Connecticut, tổ tiên gốc Pháp di dân sang Canada từ thế kỷ 17. Tốt nghiệp Cao Học Sử tại Sir George Williams University ở Montreal năm 1973, qua được kỳ khảo hạch theo học cấp tiến sĩ nhưng bỏ học vì sinh kế. Bà khởi đầu văn nghiệp rất trễ khi đã ngoài 50 tuổi, lúc đầu thành công về truyện ngắn nhưng sau đó đã chứng tỏ được là một người viết tiểu thuyết có tài. Những truyện dài được độc giả yêu thích gồm   Postcards (được trao giải văn PEN/Faulkner nẳm 1993), Shipping News (giải National Book Award năm 1993 và Pulitzer năm 1994, Accordion Crimes (1996) cũng được thực hiện thành phim được khán giả yêu thích. Cho đến nay Annie Proulx đã xuất bản 3 tập truyện ngắn viết về con người và cảnh thổ của tiểu bang Wyoming, hai quyển đầu tựa đề Close Range/Thào Nguyên Mênh Mông và Bad Dirt/Bụi Bẩn. Truyện ngắn Brokeback Mountain được in trong tập Thảo Nguyên Mênh Mông. Mới đây vào cuối năm 2008 Annie Proulx cho xuất bản Tập 3 Truyện Ngắn về Wyoming mang tựa đề Fine Just the Way It Is/Không Sao Cứ Để Nguyên Như Vậy Cũng Tốt . Nếu ta để ý cách đặt tựa sách của tác giả sẽ thấy Annie Proulx dùng thứ phương ngữ của Miền Tây nước Mỹ có ý nghĩa thật đặc biệt. Cũng vì lý do đó dưới tựa đề chính của 3 tập truyện ngắn tác giả có ghi tựa đề phụ: Truyện Ngắn Wyoming Tập 1, 2, và 3.

   Với người đọc không biết nhiều về địa lý nước Mỹ tưởng cũng cần nhắc sơ qua mấy điểm: tiểu bang Wyoming nằm về phía Tây Bắc, có diện tích rộng lớn 97,818 dặm vuông, đứng thú 10 toàn quốc, với những rặng núi chạy khắp vùng và những triền thảo nguyên của rặng Rocky Mountain Phía Tây, lớn nhất là vùng đồng cỏ High Plains. Tuy đất rộng nhưng Wyoming là bang có dân số thấp nhất, chỉ chừng trên nửa triệu người và thủ phủ là Cheyenne. Những con số này nói lên hoàn cảnh thiên nhiên khốc liệt và những người dân từ xa xưa đã bám chặt vào vùng đất này để tạo nên cuộc sống hẳn phải là những người có một tính cách khá đặc biệt: ngoan cường, chấp nhận thử thach đối đầu, nhưng cũng rất tình cảm, yếu đuối. Viết về con người và thiên nhiên Wyoming Annie Proulx chính là nhà văn đã viết nên bản hùng ca bất tận khắc lên những vách núi vút cao của vùng đất mênh mông này.  Tập Truyện Ngắn Wyoming thứ 3 này gồm  9 truyện thời gian trải dài từ trên 2500 năm trước, qua những năm cuối thế kỷ 19,  đến thời điểm hiện tại nhưng tác giả không sắp đặt các truyện theo thứ tự thời gian. Trong truyện mở đầu Family Man/Người Đàn Ông của Gia Đình nhân vật chính là một tay cao bồi về già đã 84 tuổi tên là Ray Forkenbrock nay phải vào cư ngụ tại khu nhà dành cho người cao niên hưu trí Mellowhorn. Lão bị đứa cháu gái thuyết phục kể lại cho cô ta nghe những bí mật gia đình từ thời xa xưa để viết một quyển sách. Sống ở Mellowhorn lão Ray chẳng thể thấy mình hạnh phúc vì phần lớn những kẻ trú ngụ ở đây đều là những “lão ông lão bà góa bụa” rất cô độc tuy ban quản lý để cho mọi người tự do hút thuốc lá, rượu chè, thả cửa ngày đêm xem các chương trình truyền hình, và có dư thừa đồ ăn tạp rẻ tiền. Hồi ức quá khứ 70 năm trước đây của lão không còn mạch lạc, lại thêm bị ngắt quãng quấy nhiễu bởi lão bà hàng xóm ghé qua hỏi này hỏi nọ. Khi kể đến sự việc cha lão tử nạn trên một chuyến xe hỏa lão cảm thấy đớn đau cùng tận và tự hỏi “Sao cụ lại không nhảy ra khỏi xe nhỉ”,  và lão có cảm tưởng bọn trẻ thời nay không thể nào hiểu được quá khứ cha ông. Trong truyện kế tiếp Tôi Luôn Yêu Mến Nơi Này có thể xếp chung với truyện thứ 7 Đầm Lầy Quỷ Quái tác giả hư cấu giả tưởng truyện dưới địa ngục giữa quỷ Satan và cô thư ký Duanne Fork, trong truyện trước Satan viễn tưởng tái cấu trúc thành phố này theo kiểu cổ Hy Lạp, và trong truyện sau cả hai lại tưởng tượng việc dựng nên một công viên theo kiểu công viên Yellowstone. Người đọc hai truyện này thấy như đang đọc những truyện thần thoại đầy chất châm biếm. Truyện Them Old Cowbow Songs  mở đầu với lời đề từ “Tục truyền có một niềm tin rằng những người tiên phong đã đến xứ này, được cấp đất đai để xây nhà cửa lập trang trại, sinh sống khó khăn gay go, nuôi dưỡng con cái nghèo khốn và tạo dựng nên trang trại dinh cơ huy hoàng. Nhưng chỉ có một số ít làm được như vậy. Còn phần đông đã thất bại và bị quên lãng nhanh chóng.” Sau lời đề từ là câu truyện của cặp vợ chồng trẻ, chồng là Archie McLaverty mới 16 tuổi và vợ là Rose mới 14 tuổi đến xứ này lập nghiệp vào năm 1865. Nhờ món tiền hồi môn thừa kế nên cặp này mua được 80 mẫu đất và Archie ban đầu rất phấn kích, trong khi đi cắm mốc đông tây biên giới trang trại vừa đi vừa ca hát sung sướng vì nay đã là trang chủ. Dù yêu nhau, tựa vào nhau để sinh tồn nhưng rồi niềm hạnh phúc của họ chẳng kéo dài được bao lâu và họ đã thất bại trước những trở ngại của miền đất hoang vu thời tiết khắc nghiệt không vượt qua được. Họ giống như Adam và Eva bị đầy xuống trần giới. Đến vùng hoang dã lập nghiệp đối với nam giới có thể lực mạnh mẽ để đương đầu với thiên nhiên khắc nghiệt đã là khó khăn vì vậy số phận nữ giới tất nhiên gặp nhiều bất hạnh. Trong truyện Đứa Con Đinh Hương người phụ nữ tuyệt sản thèm khát một đứa con nhưng không thể có nên đã  nuôi trồng bằng thực phẩm dành cho người một bụi đinh hương như nuôi một đứa trẻ.  Truyện thứ 5  Ngăn Cách Lớn Lao cũng bắt đầu bằng sự lạc quan của cặp vợ chồng mới lấy nhau Hi Alcorn và Helen vào năm 1920 đến Wyoming lập nghiệp nhưng họ đã đi từ thất bại này sang thất bại kế tiếp: khởi đâu trồng bắp và lúa mạch nhưng đúng vào giai đoạn cả hai thứ đều rớt giá thê thảm, quay sang trồng khoai tây nhưng sáu tháng sau lại xảy ra Kinh Tế Đại Khủng Hoảng, cực chẳng đã phải đi làm thợ mỏ cho một ông chủ là người em vợ cùng đồng bọn rất vô nhân tàn bạo. Tập truyện ngắn Wyoming Tập 3 được tác giả kết thúc bằng hai truyện xảy ra ở thời hiện đại. Truyện đầu Lời Chứng của một Con Lừa kể lại cuộc hôn nhân tan vỡ của Marc và Catlin là một cặp tình nhân khá nghịch thường. Marc lớn hơn Catlin 14 tuổi, thông thạo ba ngôn ngữ, không những là một tay trượt tuyết nhà nghề mà còn là kẻ chơi trung hồ cầm không đến nỗi tệ, sành ăn ngon, đúng là mẫu người chỉ thể sống trong những thành phố đầy đủ tiện nghi. Trong khi Marc có tính cách nhiều điểm nổi bật như vậy thì tính cách Catlin bằng phẳng. Nhưng cả Marc và Catlin có điểm chung là  thích  phiêu lưu, thám hiểm nơi hoang dã, tuy Catlin cho đến nay mới chỉ bước chân ra khỏi tiểu bang mình sinh sống hai lần. Catlin không có những sở thích và khả năng tài nghệ của Marc. Họ gặp nhau  ở Idaho khi đó Marc đang làm tình nguyện cho cơ quan cứu hỏa còn Catlin làm chân rửa chén   tại một tiệm bán đồ ăn Ý. Bất chấp những khác biệt, họ chuẩn bị thành hôn. Nhưng 10 ngày trước ngày cưới Catlin đã quyết định một mình sẽ làm một cuộc thám hiểm một vùng rừng bỏ hoang ở Wyoming. Lý do chính của quyết định này là Catlin muốn chấm dứt mối liên hệ với Marc. Nhưng Catlin cũng đã phải trả cái giá thật đắt vì trong suốt cuộc hành trình cô đã phải đương đầu với nắng cháy, băng giá, cuồng phong…Truyện cuối cùng Ngã Chỏng Gọng Dưới Hố có thể nó tuyệt vời không thua truyện ngắn nổi tiếng Brokeback Mountain/Núi Chiết Yêu đã được làm thành phim của Annie Proulx.  Truyện kể cuộc đời của Dakotah Lister, từ khi mới sinh ra đã bị mẹ là Shaina một thiếu nữ mới 15 tuổi bỏ rơi để cùng người tình trốn cha mẹ về Los Angeles lập nghiệp. Dakotah phải sống với ông bà ngoại ở Wyoming. Vì họ là những người làm nghề chăn nuôi trông trọt nên Dakotah thiếu thốn khổ cực cả về vật chất lẫn tình cảm ngay từ khi còn trứng nước. Vào tuổi trưởng thành thì trang trại của ông bà ngoại đã điêu tàn, ông ngoại Veri  bệnh hoạn và bà ngoại Bonita chẳng thể làm gì khác ngoài việc săn sóc và cầu nguyện cho chồng. Để thoát khỏi cảnh này Dakotah lập gia đình nhưng cuộc hôn nhân cũng lại bất hạnh, có một đứa con trai nhưng không thể tiếp tục sống cùng người chồng xấu xa nên Dakotah xin nhập ngũ để có tiền cấp dưỡng con.  Tuy cuộc sống khắt khe trong trại huấn luyện ở Missouri và sự đối xử kỳ thị nữ giới trong quân đội đầy ải nhưng Dakotah cũng tìm được những giây phút hạnh phúc trong quan hệ đồng tính với một nữ quân nhân khác trong thời gian được gửi sang Iraq chiến đấu. Bị thương, giải ngũ, hồi hương …cuộc đời Dakotah đi từ bất hạnh này sang bất hạnh khác, từ mất mát này sang mất mát kế tiếp. Trên chuyến trở về Wyoming thăm ông bà ngoại “Dakotah đã biết được rằng ở mỗi trang trại cô đi qua đều đã mất đi một đứa con trai, sớm hay muộn họ cũng  mất những đứa con trai của họ …Đó là sự tối thẳm chờ chực vây bủa những đứa con trai sống ở trang trại, việc lớn lên trong hiểm nguy đã hủy bỏ tình trạng đặc quyền của chúng. Cuộc hành trình dọc theo con đường này là một cuộc điểm danh nỗi tiếc thương.”

   Phải đọc nguyên bản Anh văn của Annie Proulx mới thật sự tận hưởng truyện ngắn Miền Tây của nhà văn này. Ngọn bút tả cảnh thiên nhiên và thời tiết khắc nghiệt của Annie Proulx thật tuyệt vời và dường như tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp “thiên nhiên không biết tha thứ.”

đào trung đạo